Στο σημερινό χωριό Παλαιομάνινα, στη δεξιά όχθη του Αχελώου, εντοπίζονται σημαντικά κατάλοιπα οχυρωμένης αρχαίας πόλης, η οποία κατείχε στρατηγική θέση, κοντά σε καίριο πέρασμα του ποταμού, που στην αρχαιότητα ήταν πλωτός. Κατά την επικρατέστερη άποψη πρόκειται για την αρχαία Μητρόπολη, την πρώτη πόλη που συνάντησε ο Φίλιππος ο Ε΄ μετά τη Στράτο, προελαύνοντας κατά μήκος του ποταμού (Πολυβ. 4.64.3), την οποία και πυρπόλησε. Τον 3ο αι. π.Χ. ανήκε στην επικράτεια της πόλης Στράτου. Από ορισμένους μελετητές θεωρείται πιθανό το αρχικό της όνομα να ήταν Ερυσίχη και να μετονομάστηκε στα ελληνιστικά χρόνια.
Η ταύτιση της Μητρόπολης στη σημερινή Παλαιομάνινα υποστηρίζεται από τις ιστορικές περιγραφές, που δείχνουν ότι ο οχυρωμένος χώρος είχε εσωτερικές υποδιαιρέσεις, όπως και ο περίβολος της Παλαιομάνινας, αλλά και από επιγραφή του 3ου αι. π.Χ. που αναφέρεται σε συμφωνία για τα σύνορα Οινιαδών – Μητρόπολης, η οποία υποδηλώνει ότι η επικράτεια της πόλης συνόρευε με τους Οινιάδες.
Ο αρχαιολογικός χώρος Παλαιομάνινας δεν είναι οργανωμένος. Έχει ελεύθερη πρόσβαση, μέσω του σύγχρονου ομώνυμου χωριού.
Η εγκατάσταση στην ευρύτερη περιοχή του χωριού Παλαιομάνινα ανάγεται ήδη στην Πρώιμη Εποχή του Χαλκού και εμφανίζει μεγάλη διάρκεια ζωής, συνεχίζοντας αδιάλειπτα έως τους βυζαντινούς χρόνους. Εντός του σύγχρονου οικισμού έχουν ερευνηθεί κατά καιρούς αρχαία κατάλοιπα που καλύπτουν ευρύ χρονολογικό φάσμα και υποδηλώνουν τη διαχρονικότητα της εγκατάστασης. Στη θέση Μίλα, μεταξύ των χωριών Παλαιομάνινα και Πεντάλοφο, έχει ανασκαφεί τη δεκαετία του 1960 συλημένος θολωτός μυκηναϊκός τάφος, ενώ άλλα ταφικά κατάλοιπα εντός του χωριού ανήκουν στην εποχή του σιδήρου και τους ύστερους κλασικούς χρόνους.
Η οχύρωση της πόλης των κλασικών χρόνων (450-350 π.Χ.) εκτείνεται σε ένα χαμηλό ύψωμα στα βορειοανατολικά του χωριού και έχει σύνθετη μορφή. Αποτελείται από τρία διακριτά τμήματα, που σχηματίζονται από ισχυρά εσωτερικά διατειχίσματα: τη μικρή τετράπλευρη ακρόπολη στην κορυφή του λόφου, την «κάτω ακρόπολη» και την κάτω πόλη που έφτανε ως την όχθη του Αχελώου. Στο εσωτερικό της υπάρχουν θεμέλια κατοικιών και δημόσιων κτιρίων. Πρόγραμμα έρευνας του Πανεπιστημίου Αθηνών έφερε στο φως τμήματα μίας δεύτερης, άγνωστης μέχρι τώρα, οχύρωσης των πρώιμων αρχαϊκών χρόνων (7ος-αρχές 6ου αι. π.Χ.), νοτιοδυτικά της αρχικά γνωστής, η οποία φαίνεται ότι προστάτευε την κύρια οικιστική περιοχή της πόλης.
Στο ανατολικό τμήμα του συστήματος οχυρώσεων της Παλαιομάνινας εντοπίζονται δύο παραποτάμιες πύλες. Η κύρια από αυτές έχει τοξωτό υπέρθυρο και είναι ευρύτερα γνωστή ως «Αυλόπορτα». Είναι από τα καλύτερα παραδείγματα αυτού του τύπου στην Ακαρνανία και ανήκει στην αρχική φάση της οχύρωσης (μέσα 5ου-αρχές 4ου αι. π.Χ.), όπως απέδειξε πρόσφατη συστηματική έρευνα.
Η πύλη ήταν προστατευμένη εκατέρωθεν με δύο πύργους προς την πλευρά του Αχελώου και λειτουργούσε ως προπύργιο που φύλασσε την είσοδο στην κάτω πόλη. Από την πύλη αυτή ξεκινούσε λιθόστρωτος δρόμος που οδηγούσε στο εσωτερικό του περιβόλου. Η “Αυλόπορτα¨ είναι διαμορφωμένη ως ένα επίμηκες πέρασμα, το οποίο πιθανώς είχε δύο ενδιάμεσες θύρες προστασίας. Στο εσωτερικό της σχηματιζόταν μικρή αυλή, η οποία θα παρείχε αυξημένη προστασία σε περίπτωση κινδύνου, στοιχείο που υπογραμμίζει ακόμη περισσότερο τη στρατηγική της σημασία για την άμυνα της πόλης.
