ΘΕΡΜΟΣ

Ο αρχαιολογικός χώρος Θέρμου βρίσκεται νότια του σημερινού χωριού Θέρμο, στο ανατολικό άκρο της Τριχωνίδας λίμνης. Είναι ένας από τους σημαντικότερους της δυτικής Ελλάδας, που ερευνάται συστηματικά από τα τέλη του 19^ου αι.

Ο αρχαίος Θέρμος ήταν το μεγαλύτερο κοινό θρησκευτικό και πολιτικό κέντρο των Αιτωλών. Βρισκόταν σε ορεινό υψίπεδο ανάμεσα στις αιτωλικές φυλές των Αποδοτών, των Οφιονέων και των Ευρυτάνων και σε σταυροδρόμι της αιτωλικής ενδοχώρας.

Στον χώρο διατηρούνται κατάλοιπα διαδοχικών φάσεων της μακραίωνης ιστορίας του, κατά την οποία εξελίχθηκε από προϊστορικό οικισμό και έδρα τοπικού άρχοντα σε φημισμένο παναιτωλικό ιερό και μετέπειτα κέντρο της Αιτωλικής Συμπολιτείας.

Τα ευρήματα των ανασκαφών του αρχαιολογικού χώρο Θέρμου εκτίθενται στο Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Θέρμου, που λειτουργεί από το 2016 πλησίον του.

Η πρώτη εγκατάσταση στον χώρο θεωρείται ότι ανάγεται ήδη πριν το 1600 π.Χ., χωρίς να είναι βέβαιο πότε αρχικά δημιουργείται.

Τα πρώτα κτίσματα ήταν ημιυπόγειες καλύβες, από τις οποίες σώθηκαν ελάχιστα ίχνη. Τα σπουδαιότερα κατάλοιπα του οικισμού ανήκουν σε ελλειψοειδή και τετράπλευρα κτίρια στην περιοχή βόρεια και νότια του μεταγενέστερου ναού του Απόλλωνα. Χρονολογούνται κυρίως στη μετάβαση από τη Μέση προς την Ύστερη Εποχή του Χαλκού (περίπου 1650-1450 π.Χ.) και ορισμένα από αυτά παρέμειναν σε χρήση έως το τέλος των μυκηναϊκών χρόνων (1100-1050 π.Χ.). Μεταξύ αυτών ήταν και το σπουδαιότερο και μεγαλύτερο αψιδωτό κτίσμα του προϊστορικού οικισμού, το ονομαζόμενο Μέγαρο Α, που πιθανότατα αποτελούσε την έδρα τοπικού ηγεμόνα.

Ο προϊστορικός οικισμός καταστράφηκε δύο φορές κατά τη διάρκεια των μυκηναϊκών χρόνων: το 1450 π.Χ., οπότε και επιβίωσε, και τελικά γύρω στο 1100-1050 π.Χ., πιθανώς λόγω τοπικών συγκρούσεων ή εισβολής φύλων από τον βορειοδυτικό πολιτισμικό χώρο.

Το σημαντικότερο κτίσμα των Πρώιμων Ιστορικών χρόνων, και ένα από τα σημαντικότερα στον ελλαδικό χώρο, είναι το ονομαζόμενο μέγαρο Β, τριμερές ορθογώνιο κτίριο που κτίστηκε μετά το 1200 π.Χ., διαδεχόμενο ως έδρα τοπικού αρχηγού το μέγαρο Α.

Το μέγαρο Β καταστράφηκε με τη σειρά του στα τέλη του 9^ου-αρχές 8^ου αι. π.Χ. από άγνωστη αιτία και ο χώρος ανάμεσα στα ερείπια του αφιερώθηκε στη λατρεία. Από τον 8^ο-7^ο αι. π.Χ. (800-620 π.Χ.) χρησιμοποιήθηκε ως υπαίθριος λατρευτικός βωμός, όπου πραγματοποιούνταν θυσίες και αφιερώνονταν αναθήματα, όπως μετάλλινα όπλα και κοσμήματα. Στα χρόνια αυτά εντοπίζονται οι απαρχές της λατρείας του Απόλλωνα, που πιθανώς συνδέονταν με τελετές ενηλικίωσης νέων.

Από τα τέλη του 7^ου αι. π.Χ. (620 π.Χ.) οι μέχρι τότε υπαίθριες λατρευτικές δραστηριότητες στεγάζονται πλέον σε μνημειώδη λατρευτικά κτίρια. Το σημαντικότερο από αυτά ήταν ο ναός του Θερμίου Απόλλωνα στο ΒΑ τμήμα του χώρου, που κατασκευάστηκε στη θέση του παλαιότερου μεγάρου Β. Ήταν περίπτερος, με κίονες 5 Χ 15 και ιδιόμορφο προσανατολισμό, Β-Ν (διαστ. 38,23 επί 12,13 μ.). Γνώρισε δύο τουλάχιστον κατασκευαστικές φάσεις, κατά τους αρχαϊκούς χρόνους (7^ος -6^ος αι. π.Χ.) και τον 3^ο αι. π.Χ.

Ο αρχικός ναός του Απόλλωνα ήταν ξύλινος και έφερε πήλινο κεραμοπλαστικό διάκοσμο με έντονα χρώματα. Από αυτόν ξεχωρίζουν οι κεραμώσεις που κατέληγαν σε ακροκεράμους με γυναικείες, ανδρικές και δαιμονικές κεφαλές και οι πήλινες πλάκες οι οποίες ήταν διακοσμημένες με μυθολογικά θέματα, έργα κορινθιακά και σπάνια δείγματα αρχαϊκής ζωγραφικής.

Το ιερό σταδιακά εξελίχθηκε στο μεγαλύτερο θρησκευτικό και πολιτικό κέντρο του Κοινού των Αιτωλών, το οποίο οργανώθηκε από τον 4^ο αι. π.Χ. Εκεί στεγάζονταν τα επίσημα αρχεία, ο οπλισμός και οι θησαυροί της Αιτωλικής Συμπολιτείας.

Από τις αρχές του 3^ου αι. π.Χ. ο χώρος περιβλήθηκε με τετράπλευρο περίβολο ενισχυμένο με πύργους, με κύρια είσοδο από τη νοτιοδυτική γωνία, και συνδέθηκε πλέον αρχιτεκτονικά σε ένα ενιαίο σύνολο, ως μνημειώδες θρησκευτικό και πολιτικό κέντρο των Αιτωλών.  Μέσα στον περίβολο, εκτός από το ιερό του Θερμίου Απόλλωνα, περικλείονταν και άλλα θρησκευτικά κτίσματα (ναοί Απόλλωνος Λυσείου και Άρτεμης;), καθώς και πολιτικά κτίρια της αγοράς, όπως τρεις μεγάλες στοές, βουλευτήριο, κρήνη και εξέδρες, ενώ εκτίθονταν αγάλματα και επιγραφές. Το υπόλοιπο δυτικό τμήμα του περιβόλου, αν και δεν έχει ανασκαφεί, θεωρείται πιθανό ότι χρησιμοποιούνταν για εμπορικές δραστηριότητες.

Η αγορά οριζόταν από ανατολικά και νότια από στοές και από βορρά και νότο από το ναό του Απόλλωνα και το «βουλευτήριο» αντίστοιχα. Μεταξύ της δυτικής και ανατολικής στοάς διαμορφωνόταν εσωτερική «πλατεία» οδός, μήκους 200 μ. και πλάτους 21 μ., όπου είναι πιθανό να γίνονταν τελετουργικές πομπές ή να λειτουργούσε ως στάδιο για αγώνες δρόμου.

Το ιερό υπέστη δυο βίαιες καταστροφές από το Φίλιππο τον Ε΄, το 218 π.Χ. και το 206 π.Χ., τα σημάδια των οποίων είναι εμφανή στα μνημεία που αποκαλύπτουν οι ανασκαφές.

Διεύθυνση: 300 08 Θέρμο

Τηλέφωνο: +30 2644022131

Ωράριο λειτουργίας:  Χειμερινό: 08.30-15.30, Θερινό: 08.30-15.30. Ο αρχαιολογικός χώρος κάθε Τρίτη είναι κλειστός.

Σύμφωνα με την με αρ. πρωτ. 75976/18-05-23 Απόφαση (ΦΕΚ 3320/Β/18-05-2023), η είσοδος δεσποζόμενων ζώων συντροφιάς στον αρχαιολογικό χώρο επιτρέπεται, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, οι οποίες είναι αναρτημένες  στην είσοδο του.

Τα Μουσεία και οι Αρχαιολογικοί Χώροι παραμένουν κλειστά την 25η και 26η Δεκεμβρίου, 1η Ιανουαρίου, 25η Μαρτίου, Κυριακή του Πάσχα και την Πρωτομαγιά, επίσημες αργίες του Κράτους. Τη Μεγάλη Παρασκευή λειτουργούν με ωράριο 12:00-17:00.

Τιμή εισιτηρίου: Ολόκληρο: 5 Eυρώ, Μειωμένο: 3 Ευρώ.

Ελεύθερη είσοδος για όλους προβλέπεται: την πρώτη και τρίτη Κυριακή κάθε μήνα (από 1η Νοεμβρίου έως 31η Μαρτίου εκάστου έτους) και στις ακόλουθες ημερομηνίες: 6η Μαρτίου (Ημέρα Μνήμης Μελίνας Μερκούρη), 18η Απριλίου (Διεθνής Ημέρα Μνημείων), 18η Μαΐου (Διεθνής Ημέρα Μουσείων), Τελευταίο σαββατοκύριακο Σεπτεμβρίου (Διήμερο Ευρωπαϊκών Ημερών Πολιτιστικής Κληρονομιάς), 28η Οκτωβρίου.