Το παράκτιο κάστρο της Βόνιτσας βρίσκεται στη νότια πλευρά του Αμβρακικού κόλπου, κοντά στο στόμιό του. Στέφει την κορυφή βραχώδους υψώματος (υψ. 60 μ.) που καταλαμβάνει τις βορειοδυτικές παρυφές της πόλης και εξέχει στο θαλάσσιο χώρο προς Βορρά.
Από τους Πρώιμους Βυζαντινούς χρόνους η περιοχή αρχίζει να εξελίσσεται σε σημαντικό πόλισμα με στρατηγική ναυτική και εμπορική σημασία.
Μετά την 4η σταυροφορία (1204) εντάχθηκε στο Δεσποτάτο της Ηπείρου, ενώ στη συνέχεια άλλαξε χέρια ανάμεσα στους Ανδεγαυούς, τους Ορσίνι, τους Τόκκους, τους Δούκες του Lecce και τους ιππότες της Ρόδου. Βρέθηκε υπό Οθωμανική κυριαρχία μεταξύ 1479-1684 και υπό Βενετική κυριαρχία ανάμεσα στο 1684-1797. Το 1798 πέρασε στον Αλή Πασά Ιωαννίνων και μετά το 1829 περιήλθε πλέον στο Ελληνικό Κράτος.
Η αρχική φάση του μνημείου ανήκει στη Μέση Βυζαντινή περίοδο (τέλη 9ου/ αρχές 10ου αι. έως μέσα 11ου αι.). Στη συνέχεια δέχθηκε προσθήκες και μετασκευές, που ανήκουν κυρίως στον 17ο και 18ο αι. και οφείλονται περισσότερο στους Βενετούς.
Κατά τη βυζαντινή φάση δύο μακρά οχυρωματικά σκέλη έφταναν έως τη θάλασσα, τα οποία σήμερα διατηρούνται μερικώς.
Το Κάστρο έχει σχήμα ελλειψοειδές – ατρακτοειδές και έκταση περίπου 80 στρεμμάτων και η κεντρική πύλη εισόδου του βρίσκεται στη νοτιοανατολική πλευρά. Αποτελείται από τέσσερις οχυρωματικές ζώνες, στην τρίτη από τις οποίες διατηρούνται τα περισσότερα κτίσματα, ενώ το τέταρτο και ψηλότερο έχει τη μορφή ανεξάρτητης ακρόπολης, όπου βρίσκεται ένα ορθογώνιο κτίριο (Καζάρμα), πιθανώς αρχικά καθολική εκκλησία.
Η ποικιλία της μορφής των πύργων, οι οποίοι ενίσχυαν την άμυνα των πιο ευπρόσβλητων σημείων, αλλά και η κατασκευή των διαδοχικών περιβόλων μαρτυρούν τις διαφορετικές φάσης κατασκευής από τη βυζαντινή εποχή έως την ύστερη Τουρκοκρατία.
Το Κάστρο παραδόθηκε στην Αρχαιολογική Υπηρεσία το 1973-1974, ενώ μέχρι τότε ανήκε σε στρατιωτικές αρχές. Έχει δεχθεί παρεμβάσεις ανάδειξης στο πλαίσιο του Προγράμματος Κάστρων Περίπλους που υλοποιήθηκε από το Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων του Υπουργείου Πολιτισμού μεταξύ 1996-2008.
Στο Κάστρο υλοποιήθηκε πρόγραμμα ανάδειξης του μνημείου στο πλαίσιο του έργου «Coastal Heritage Network» (με ακρωνύμιο «CoHeN» και MIS 5038596) του Ε.Π. Ευρωπαϊκής Εδαφικής Συνεργασίας Interreg V-A «Greece-Italy 2014-2020». Μέσω του έργου αυτού, εκτός από παρεμβάσεις στερέωσης και ανάδειξης, ανακαινίστηκε η οικία του Αλή Πασά, στο νοτιοανατολικό τμήμα του κυρίως οχυρωματικού περιβόλου, και δημιουργήθηκε ψηφιακή έκθεση, η οποία πλέον φιλοξενείται στο κτίσμα αυτό.
Διεύθυνση: 300 02 Βόνιτσα
Ωράριο λειτουργίας: Χειμερινό: 8.30-15.30, Θερινό: 8.00-20.00. Ο αρχαιολογικός χώρος κάθε Τρίτη είναι κλειστός.
(Το διευρυμένο θερινό ωράριο από 1η Σεπτεμβρίου, λόγω σταδιακής μείωσης της διάρκειας της ημέρας, διαμορφώνεται ως εξής : 1-15 Σεπτεμβρίου: 08:00-19:30, 1-30 Σεπτεμβρίου: 08:00-19:00, 1-15 Οκτωβρίου: 08:00-18:30 και 16-31 Οκτωβρίου: 08:00-18:00).
Σύμφωνα με την με αρ. πρωτ. 75976/18-05-23 Απόφαση (ΦΕΚ 3320/Β/18-05-2023), η είσοδος δεσποζόμενων ζώων συντροφιάς στον αρχαιολογικό χώρο δεν επιτρέπεται.
Τα Μουσεία και οι Αρχαιολογικοί Χώροι παραμένουν κλειστά την 25η και 26η Δεκεμβρίου, 1η Ιανουαρίου, 25η Μαρτίου, Κυριακή του Πάσχα και την Πρωτομαγιά, επίσημες αργίες του Κράτους. Τη Μεγάλη Παρασκευή λειτουργούν με ωράριο 12:00-17:00.
Τιμή εισιτηρίου: Ολόκληρο: 5 Eυρώ, Μειωμένο: 3 Ευρώ.
Ελεύθερη είσοδος για όλους προβλέπεται: την πρώτη και τρίτη Κυριακή κάθε μήνα (από 1η Νοεμβρίου έως 31η Μαρτίου εκάστου έτους) και στις ακόλουθες ημερομηνίες: 6η Μαρτίου (Ημέρα Μνήμης Μελίνας Μερκούρη), 18η Απριλίου (Διεθνής Ημέρα Μνημείων), 18η Μαΐου (Διεθνής Ημέρα Μουσείων), Τελευταίο σαββατοκύριακο Σεπτεμβρίου (Διήμερο Ευρωπαϊκών Ημερών Πολιτιστικής Κληρονομιάς), 28η Οκτωβρίου.
