Το μνημείο

Το Κάστρο Καλάμου (ή Επισκοπής) αποτελεί κηρυγμένο προέχoν βυζαντινό μνημείο. Βρίσκεται στη βορειοδυτική πλευρά του νησιού, εντός του οικισμού της Επισκοπής. Η αρχική κατασκευή ανάγεται σύμφωνα με ερευνητές στην βυζαντινή περίοδο, ενώ δέχτηκε πολλές μεταγενέστερες επισκευές και επεμβάσεις. Πιθανόν πρόκειται για φρούριο στρατιωτικού χαρακτήρα, το οποίο ήλεγχε το θαλάσσιο πέρασμα μεταξύ Λευκάδας και ακαρνανικών ακτών και λειτουργούσε σε διάφορες ιστορικές περιόδους ως καταφύγιο για τους κατοίκους του νησιού και τους γειτονικούς πληθυσμούς από τις πειρατικές επιθέσεις.

Το μνημείο έχει κάτοψη ακανόνιστου παραλληλόγραμμου. Καταλαμβάνει έκταση 4 περίπου στρεμμάτων και είναι ενισχυμένο με ημικυκλικούς και τετραγωνικούς πύργους στις τέσσερις γωνίες του και εσωτερικά με ψηλά αψιδώματα, τα οποία στήριζαν το τείχος και παρείχαν πρόσβαση στο επίπεδο των επάλξεων. Το τείχος σώζεται σε αρκετά καλή κατάσταση σε ορισμένα σημεία έως το ύψος των τυφεκιοθυρίδων.

Το Κάστρο Καλάμου διαδραμάτισε ενεργό ρόλο στην περίοδο πριν τον απελευθερωτικό αγώνα και έως την ένωση των Επτανήσων με την Ελλάδα. Υπήρξε ορμητήριο του πρώην μπεχτζή του οθωμανικού στρατού Γιάννου Βαρνακιώτη, καταφύγιο κλεφτών και αρματολών από την Ήπειρο και τη δυτική Στερεά, καταφύγιο πολλών οικογενειών κατά την Επανάσταση του 1821 και τόπος καταφυγής του πληθυσμού μετά την έξοδο  του Μεσολογγίου.

Οι εργασίες ανάδειξης

Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Αιτωλοακαρνανίας και Λευκάδας ανέλαβε τα τελευταία χρόνια πρωτοβουλία για την διάσωση και ανάδειξη του Κάστρου Καλάμου.

Το 2021 πραγματοποίησε τοπογραφική αποτύπωση, ενώ το 2022 έγινε με εθνικούς πόρους πλήρης καθαρισμός από την βλάστηση εσωτερικά και στη συνέχεια αεροφωτογράφιση και ψηφιακή σάρωση.

Εκπόνησε επίσης αρχιτεκτονική αποτύπωση και μελέτη αποκατάστασης του μνημείου, αποσκοπώντας στην ολοκλήρωση φακέλου μελετών ωρίμανσης για την ένταξη του μνημείου σε χρηματοδοτικό πρόγραμμα για την αποκατάσταση και ανάδειξή του.